Dinozor Dönemi Tektonik Plakalarının Kalıntısı Manto Davranışını Yeniden Yazıyor

---

Dinozor Dönemi Tektonik Plakalarının Kalıntısı Manto Davranışını Yeniden Yazıyor

Dünyanın derinliklerinde, manto davranışını etkileyen ve kabuk geri dönüşüm süreçlerini yavaşlatan bir katman bulunduğu ortaya çıktı. Dinozorların yaşam dönemlerinde, Güney Amerika’nın batısında bir okyanus taban parçası, başka bir kabuğun üstüne çıkarken manto katmanına çekildi. İlginç bir şekilde, bu okyanus plakası genellikle geri dönüştürülmesine rağmen günümüze kadar hayatta kaldı. Bu durum, dünyanın iç yapısını anlama şeklimizi gözden geçirmemiz gerektiğini gösteriyor.

Okyanus Tabanının Sürekliliği ve Geri Dönüşüm Süreçleri

Okyanus tabanı orta okyanus sırtlarında sürekli olarak üretiliyor, bu durum aynı zamanda sürekli olarak yok edilmesi gerektiği anlamına geliyor. Bu süreç, kıtasal plakaların okyanus plakalarının üzerine çıkmasıyla gerçekleşiyor. Bu durumda, okyanus plakaları manto katmanına zorlanıyor ve orada bir süre kalacak şekilde çözülmeye çalışıyor. Ancak, Maryland Üniversitesi’nden Dr. Jingchuan Wang liderliğindeki bir ekip, doğu Pasifik’teki manto yapısını incelemek için yeni bir sismik teknik kullandığında beklenmedik bulgular elde etti.

Manto Geçiş Bölgesinin Kalınlığı

Üst ve alt manto katmanlarının buluşma noktası olan manto geçiş bölgesinde, Güney Amerika açıklarında, alışılmadık şekilde kalın bir katman saptandı. Bu kalın bölge, deniz tabanının yaklaşık 250 milyon yıl önce manto katmanına girdiğine dair fosilleşmiş bir parmak izi gibi. Dr. Wang, “Bu kalınlaşmış alan, manto katmanına subdüksiyon yapan antik bir okyanus taban parçasının kalıntısı” dedi.

Dikkat Çeken Subdüksiyon Süreci

Subdüksiyonun yaklaşık 120 milyon yıl önce sona erdiği düşünülüyor ve Nazca Plakası’nın altında yatıyor. Genellikle, bir plakanın bu kadar uzun süre dayanması beklenmiyor. Ancak araştırmacılara göre orijinal levha hacminin yaklaşık %14’ü hayatta kalmış olabilir. Elde edilen verilere göre, bu bölgedeki malzemenin yaklaşık beklenilen hızın yarısı kadar bir hızla çöktüğü görüldü. Bu durum, manto geçiş bölgesinin material hareketini yavaşlatan bir engel nasıl işlev görebileceğini göstermekte.

Gelişmiş Sismik Görüntüleme Yöntemi

Elde edilen bu keşif, araştırma grubu tarafından uygulanan yeni sismik görüntüleme teknikleri sayesinde mümkün oldu. Dr. Wang, “Sismik görüntüleme, temel olarak gezegenimizin iç kısımlarına kesit görünümü sağlamaya yarayan bir CT taraması gibidir” dedi. Elde edilen veriler sayesinde, antik yapıların incelenmesi konusunda yenilikler kapısını aralamaktadır.

Nazca Plakası ve Antik Kalıntıların Etkileşimi

Nazca Plakası, Güney Amerika’nın altında subdükte olmaya devam ederken, diğer tarafında tarih öncesi bir plakanın kalıntısı bulunuyor. Bu antik kalıntı, Triasik dönemde subdüksiyona başlamış ve manto geçiş bölgesinin direnci sayesinde hayatta kalmıştır. Bu durum, derin yer kabuğunun yüzeyde gördüğümüz olayları nasıl etkileyebileceğine dair yeni sorular ortaya çıkartıyor.

Sürpriz Keşiflerin Geleceği

Keşfin verilene etkisi iki büyük soruyu gündeme getiriyor: Bu yavaş çöküşün ne kadar sıradışı olduğu ve bunun yukarıdaki plaka davranışlarına olan etkileri neler? Araştırmacılar, manto geçiş bölgesindeki direncin sebebinin nispeten daha soğuk olması olduğunu düşünüyor. Ancak bu çalışmanın başka yerlerde tekrarlanmasıyla başka soğuk noktaların var olup olmadığı anlaşılacak.

İlginç Bilgiler

• Manto geçiş bölgesi, okyanus tabanlarının sürüklenmesi sırasında kalıcı kalmış antik kalıntıları içeriyor.
• Bu durumda yaşanan yavaş çöküş, yüzeyde ölçülen olaylar üzerinde dolaylı etkiye sahip.
• Doğu Pasifik Yükselmesi, dünyanın en hızlı yayılan okyanus sırtıdır.
• Bu tür keşifler, derin yer kabuğunun yapısı hakkında bilgi edinmemizi sağlıyor.
• Yangın ve depremler ile ilişkili hareketlerin tetikleyicileri arasında manto süreçleri de vardır.

Soru-Cevap

Bu keşfin önemi nedir?
Bu keşif, antik manto parçalarının hayatta kalmasının plaka davranışlarını nasıl etkilediğine dair yeni perspektifler sunar.

Manto geçiş bölgesi neden kritik öneme sahiptir?
Manto geçiş bölgesi, derin yer kabuğu süreçlerinin yavaşlamasına neden olan önemli bir bariyer görevindedir.

Nazca Plakası’nın durumu nedir?
Nazca Plakası, Güney Amerika’nın altında subdükte olmaya devam ediyor ve antik kalıntılar ile etkileşim içinde.

Sismik görüntüleme yönteminin avantajları nelerdir?
Gelişmiş sismik görüntüleme teknikleri, gezegenimizin iç yapısını daha detaylı incelememize olanak tanır.

Yavaş çöküş sürprizi ne anlama geliyor?
Yavaş çöküş, manto davranışlarının daha karmaşık olduğunu ve derin yer kabuğunun yüzey olaylarına olan etkisini düşündürmektedir.

Kaynak: Science News