Türkiye’nin İç Anadolu Kürtleri

Orta Anadolu Kürtleri (Kürtçe: Kurdên Anatolya Navîn), Anadolu’nun iç kesimlerine yerleşmiş ve orayı yurt edinmiş Kürtlerdir. İç Anadolu Kürtleri olarak da bilinirler. İç Anadolu Bölgesi dışında kalan komşu bölgelerde yaşayan Kürtlerin de bu gruba dahil edilmesi gerektiğini savunan görüşler vardır. Tuz Gölü Kürtleri adıyla da anılırlar. Mustafa Kemal Atatürk, 1923’te Ahmet Emin Yalman ile yaptığı bir söyleşide “Konya çöllerindeki Kürtler” ifadesini kullanmıştır.

Orta Anadolu Kürtlerinin Tarihçesi

Osmanlı aşiret kaynakları, Orta Anadolu Kürtleri‘nin tarihine ışık tutar. Bu kaynaklar, bölgeye yerleşen aşiretleri sınıflandırmıştır. Cihanbeyli Kürtleri, Türkmen Ekradı (Kürtleşmiş Türkmen) olarak geçen Canbeğlü Aşireti’ne mensuptur. Bu aşiretin kökeni, 10. ve 11. yüzyıllarda Halep’in kuzeyinde yaşayan ve daha sonra Eskişehir, Ankara çevresine göç eden Beğdili Boyu’na dayanır. Yavuz Sultan Selim döneminde bölgeye göç ettirilen diğer aşiretler Beğdili Boyu’nu etkilemiştir.

Bu süreçte Sünnileşme ve Kürtçe’nin yaygınlaşması gözlenmiştir. Mikailli, Şeyhbizinli, Modanlı gibi aşiretler de Doğu Anadolu ve Güney Azerbaycan’dan gelerek bölgeye yerleşmiştir. 1850’lerde Haymana-Cihanbeyli bölgesi, Anadolu’nun doğusu ve Güney Azerbaycan kökenli konar-göçerlerle dolmuştur. Orta Anadolu Kürtleri de bu göçlerden etkilenmiştir.

Cihanbeyli Aşireti ve ona bağlı sekiz aşiret veya cemaat de bu gruplar arasındaydı. Tanzimat Fermanı ile Osmanlı Devleti, konar-göçerleri kontrol altına almayı ve idari sisteme dahil etmeyi hedefledi. Bu amaçla, 1850’lerde Cihanbeyli-Haymana bölgesindeki konar-göçerler, Yedi Aşiret Kaymakamlığı altında birleştirildi. Orta Anadolu Kürtleri, hayvancılık, tarım ve ticaretle uğraşarak geçimlerini sağladılar.

Orta Anadolu’da Aşiret Yapısı

19. yüzyılın ortalarında Cihanbeyli-Haymana bölgesindeki Orta Anadolu Kürtleri, ağırlıklı olarak hayvancılıkla uğraşıyordu. Yaylak ve kışlak arasında göç ediyorlardı. Yerleşik halkla çatışmalar yaşanabiliyordu. Canbeğü (Beğdili) Aşireti, Osmanlı Devleti ile karşılıklı çıkar ilişkisi içindeydi. Bölgedeki sekiz aşiret arasında Cihanbeyli Aşireti ve lideri Alişan Bey öne çıkıyordu.

Alişan Bey’in güçlü bir lider olduğu bilinmektedir. Esbkeşan Taifesi ve Bozuluş Türkmeni’nden bazı gruplar, Cihanbeyli Aşireti’ne katılmıştı. Devlet, bu grupların eski yurtlarına dönmelerini istese de, Alişan Bey buna karşı çıkmıştı. Orta Anadolu Kürtleri‘nin bu dönemdeki yaşamları, aşiret yapısı ve liderler etrafında şekilleniyordu.

Tanzimat döneminde merkeziyetçi politikalar güçlenince, aşiret yapısı zayıflamaya başladı. Cihanbeyli Aşireti, Malatya’ya, ardından da Rakka’ya sürgün edildi. Orta Anadolu Kürtleri‘nin bir kısmı bugün hala Konya, Malatya ve Rakka’da yaşamaktadır. Atalarının Konya’nın Cihanbeyli bölgesinden geldiğini bilmektedirler.

Orta Anadolu Kürtlerinin Dili

Orta Anadolu Kürtleri genel olarak Kürtçe’nin Kurmanci lehçesini konuşur. Ancak, farklı aşiretler arasında dil farklılıkları olabilir. Örneğin, Şeyhbızın Aşireti’nin dili, diğer Kurmanci konuşanlar tarafından anlaşılmakta güçlük çekilebilir. Günümüzde bazı bölgelerde genç nesil Kürtçe konuşmamaktadır. Orta Anadolu Kürtleri‘nin dilsel çeşitliliği, bölgenin kültürel zenginliğini yansıtmaktadır.

Orta Anadolu Kürtleri, Anadolu’nun kültürel mozaiğinin önemli bir parçasını oluştururlar. Tarih boyunca göçler, aşiret yapısı ve dil, Orta Anadolu Kürtleri‘nin kimliğini şekillendiren önemli unsurlar olmuştur. Orta Anadolu Kürtleri‘nin kültürel mirasını anlamak, Anadolu’nun tarihini ve kültürünü daha kapsamlı bir şekilde kavramamıza yardımcı olur.

İlginç Bilgiler

• Orta Anadolu Kürtleri, farklı aşiretlere mensup olsalar da, ortak bir kültürel mirası paylaşırlar.
• Orta Anadolu Kürtleri‘nin geleneksel müzikleri ve dansları, Anadolu kültürüne zenginlik katar.
• Orta Anadolu Kürtleri‘nin mutfak kültürü, yöresel ürünler ve geleneksel yemeklerle öne çıkar.

Soru-Cevap

Orta Anadolu Kürtleri nerede yaşar? Orta Anadolu Kürtleri, başta Konya, Aksaray, Niğde, Kırşehir olmak üzere İç Anadolu Bölgesi’nin çeşitli illerinde ve ilçelerinde yaşamaktadırlar.

Orta Anadolu Kürtleri hangi dili konuşur? Genellikle Kürtçe’nin Kurmanci lehçesini konuşurlar. Ancak bazı bölgelerde Türkçe de yaygın olarak kullanılmaktadır.

Orta Anadolu Kürtleri’nin kültürel özellikleri nelerdir? Orta Anadolu Kürtleri, zengin bir sözlü edebiyata, müzik geleneğine ve el sanatlarına sahiptirler. Aşiret yapısı ve geleneksel yaşam biçimleri de önemli kültürel özellikleridir.

Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/Orta_Anadolu_K%C3%BCrtleri